ในยุคปัจจุบันที่ผู้คนให้ความสำคัญกับการดูแลสุขภาพมากขึ้น “นักกำหนดอาหาร” ถือเป็นวิชาชีพที่มีบทบาทสำคัญในการส่งเสริมสุขภาวะที่ดีผ่านการรับประทานอาหารที่เหมาะสม โดยเฉพาะในโรงพยาบาล
นักกำหนดอาหารคือผู้ที่มีความรู้ความสามารถในสาขาวิทยาศาสตร์สุขภาพ โดยมีหน้าที่ประเมินภาวะโภชนาการ คำนวณความต้องการพลังงาน และกำหนดปริมาณอาหารที่เหมาะสมเพื่อส่งเสริมแผนการรักษาของแพทย์ในกระบวนการ “โภชนบำบัด”
เพื่อเป็นนักกำหนดอาหารวิชาชีพได้ ผู้สมัครต้องจบปริญญาตรีสาขาอาหารและโภชนาการ มีประสบการณ์ฝึกงานในโรงพยาบาล และผ่านการสอบจากสมาคมนักกำหนดอาหารแห่งประเทศไทย
สิ่งที่ทำให้นักกำหนดอาหารแตกต่างจากนักโภชนาการ คือความเชี่ยวชาญในการให้คำแนะนำด้านอาหารเฉพาะรายผู้ป่วย ขณะที่นักโภชนาการอาจดูแลด้านบริการอาหารเป็นหลัก
อะไรคือ นักกำหนดอาหาร ?
นักกำหนดอาหารคือผู้เชี่ยวชาญด้านโภชนาการและอาหารที่มีความรู้ความสามารถในสาขาวิทยาศาสตร์สุขภาพ โดยได้รับการศึกษาและฝึกฝนมาอย่างรอบด้าน เพื่อให้มีความเข้าใจอย่างลึกซึ้งในเรื่องอาหารที่เหมาะสมสำหรับผู้ป่วยในแต่ละโรค และบุคคลในแต่ละช่วงวัย
หน้าที่สำคัญในโรงพยาบาล
บทบาทหลักของนักกำหนดอาหารในโรงพยาบาล คือ การประเมินภาวะโภชนาการของผู้ป่วย คำนวณความต้องการพลังงานและสารอาหารอย่างเหมาะสม รวมถึงกำหนดปริมาณและชนิดของอาหารที่เหมาะสมเพื่อส่งเสริมแผนการรักษาและฟื้นฟูสุขภาพของแพทย์ผู้รักษา โดยเรียกกระบวนการนี้ว่า “การให้โภชนบำบัด”
ด้วยความเชี่ยวชาญนี้ นักกำหนดอาหารจึงถือเป็นส่วนสำคัญของทีมสหสาขาวิชาชีพในโรงพยาบาล ร่วมกับแพทย์และบุคลากรทางการแพทย์อื่นๆ ในการดูแลรักษาผู้ป่วยอย่างครบวงจร
การทำอาชีพนักกำหนดอาหาร
เพื่อเป็นนักกำหนดอาหารวิชาชีพ หรือที่เรียกว่า Certified Dietitian of Thailand (CDT) ผู้สมัครต้องจบการศึกษาระดับปริญญาตรีขึ้นไปในสาขาวิชาเกี่ยวกับอาหารและโภชนาการโดยตรง เช่น วิทยาศาสตร์บัณฑิต สาขาโภชนาการและการกำหนดอาหาร หรือคหกรรมศาสตร์บัณฑิต สาขาอาหารและโภชนาการ
นอกจากนี้ ยังจำเป็นต้องมีประสบการณ์การฝึกงานหรือทำงานในโรงพยาบาลอย่างน้อย 1-4 ปี ตามที่สมาคมนักกำหนดอาหารแห่งประเทศไทยกำหนด จากนั้นจึงสามารถสมัครสอบเพื่อขึ้นทะเบียนเป็นนักกำหนดอาหารวิชาชีพได้
คุณสมบัติของผู้สมัครสอบนักกำหนดอาหาร (Certified Dietitian of Thailand)
- เป็นสมาชิกตลอดชีพของสมาคมนักกำหนดอาหารแห่งประเทศไทย
- การศึกษาและประสบการณ์ สำเร็จการศึกษาระดับใดระดับหนึ่งดังต่อไปนี้
- ประกาศนียบัตรวิชาชีพชั้นสูง (ปวส) สาขาอาหารและโภชนาการ และมีประสบการณ์การทำงานด้านโภชนาการในโรงพยาบาลอย่างน้อย 6 ปี
- ปริญญาตรี สาขาอาหารและโภชนาการ และได้รับปริญญาใดปริญญาหนึ่งดังต่อไปนี้
- วิทยาศาสตร์บัณฑิต (วท.บ.) โภชนาการและการกำหนดอาหาร (Nutrition and Dietetics), โภชนศาสตร์, โภชนวิทยาหรือเทียบเท่าหรือ
- คหกรรมศาสตร์ (คศ.บ.) สาขาคหกรรมศาสตร์ อาหารและโภชนาการ และมีประสบการณ์ข้อใดข้อหนึ่งดังต่อไปนี้
- ผ่านการฝึกงานด้านอาหาร/โภชนาการในโรงพยาบาลอย่างน้อย 900 ชั่วโมง หรือ
- ผ่านการฝึกงานด้านอาหาร/โภชนาการในโรงพยาบาลอย่างน้อย 250 ชั่วโมง และต้องมีประสบการณ์การทำงานทางด้านโภชนาการในโรงพยาบาลอย่างน้อย 1 ปี
- หากไม่ผ่านการฝึกงานทางด้านโภชนาการในโรงพยาบาล ต้องมีประสบการณ์การทำงานทางด้านโภชนาการในโรงพยาบาลอย่างน้อย 2 ปี
- สาขาที่เกี่ยวข้องกับอาหารและโภชนาการด้านอื่น ๆ ต้องมีประสบการณ์การทำงานทางด้านโภชนาการ/โภชนบำบัดในโรงพยาบาลอย่างน้อย 3 ปี
- สาขาที่ไม่เกี่ยวข้องกับอาหารและโภชนาการ ต้องมีประสบการณ์การทำงานทางด้านโภชนาการในโรงพยาบาลอย่างน้อย 4 ปี
- ปริญญาโท/ปริญญาเอก สาขาอาหารและโภชนาการ และได้รับปริญญาใดปริญญาหนึ่งดังต่อไปนี้
- วิทยาศาสตร์มหาบัณฑิต(วท.ม)/วิทยศาสตร์ดุษฎีบัณฑิต (วท.ด.) โภชนาการและการกำหนดอาหาร (Nutrition and Dietetics), โภชนศาสตร์, โภชนวิทยา หรือเทียบเท่า และมีประสบการณ์ข้อใดข้อหนึ่งดังต่อไปนี้
- ผ่านการฝึกงานด้านอาหาร/โภชนาการในโรงพยาบาลอย่างน้อย 900 ชั่วโมง หรือ
- ผ่านการฝึกงานด้านอาหาร/โภชนาการในโรงพยาบาลอย่างน้อย 250 ชั่วโมง และต้องมีประสบการณ์การทำงานทางด้านโภชนาการในโรงพยาบาลอย่างน้อย 1 ปี
- หรือหากไม่ผ่านการฝึกงานทางด้านโภชนาการในโรงพยาบาล ต้องมีประสบการณ์การทำงานทางด้าน โภชนาการในโรงพยาบาลอย่างน้อย 2 ปี
- สาขาที่เกี่ยวข้องกับอาหารและโภชนาการด้านอื่น ๆ ต้องมีประสบการณ์การทำงานทางด้านโภชนาการในโรงพยาบาลอย่างน้อย 3 ปี
- สาขาที่ไม่เกี่ยวข้องกับอาหารและโภชนาการ ต้องมีประสบการณ์การทำงานทางด้านโภชนาการในโรงพยาบาลอย่างน้อย 4 ปี
- วิทยาศาสตร์มหาบัณฑิต(วท.ม)/วิทยศาสตร์ดุษฎีบัณฑิต (วท.ด.) โภชนาการและการกำหนดอาหาร (Nutrition and Dietetics), โภชนศาสตร์, โภชนวิทยา หรือเทียบเท่า และมีประสบการณ์ข้อใดข้อหนึ่งดังต่อไปนี้
อาชีพนักโภชนาการและอาชีพนักกำหนดอาหาร ต่างกันอย่างไร
สิ่งที่ทำให้นักกำหนดอาหารแตกต่างจากนักโภชนาการทั่วไป คือการมีความรู้ความเชี่ยวชาญในการให้คำแนะนำการรับประทานอาหารอย่างเฉพาะเจาะจงสำหรับผู้ป่วยโดยตรง ในขณะที่นักโภชนาการอาจมีหน้าที่ในการจัดบริการอาหารในโรงพยาบาลเป็นหลัก แต่อาจขาดความชำนาญในการให้คำแนะนำเฉพาะรายได้
ความสำคัญของนักโภชนาการ
แม้นักกำหนดอาหารจะมีบทบาทสำคัญในโรงพยาบาล แต่ในปัจจุบันได้มีการให้ความสำคัญกับบทบาทของนักกำหนดอาหารต่อสุขภาพของประชาชนทั่วไปมากขึ้น เนื่องจากพฤติกรรมการบริโภคอาหารที่ถูกต้องเหมาะสมนั้นเป็นปัจจัยสำคัญในการป้องกันและรักษาโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง โรคหลอดเลือดหัวใจ โรคอ้วน เป็นต้น
ดังนั้น จึงไม่เพียงแค่ผู้ป่วยในโรงพยาบาลเท่านั้น บุคคลทั่วไปที่ต้องการดูแลสุขภาพและป้องกันการเกิดโรคก็สามารถขอรับคำแนะนำจากนักกำหนดอาหารหรือนักโภชนาการในการวางแผนการรับประทานอาหารที่เหมาะสมสำหรับตนเองได้
สรุป
ในปัจจุบัน เรื่องการดูแลสุขภาพและการรับประทานอาหารที่เหมาะสมได้รับความสำคัญเป็นอย่างมาก เนื่องจากมีผลต่อการป้องกันและรักษาโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง โรคหัวใจและหลอดเลือด โรคอ้วน เป็นต้น ในเรื่องนี้ “นักกำหนดอาหาร” จึงถือเป็นวิชาชีพที่มีบทบาทสำคัญมาก
นักกำหนดอาหารคือผู้เชี่ยวชาญที่มีความรู้และความสามารถด้านโภชนาการและอาหารในสาขาวิทยาศาสตร์สุขภาพ โดยได้รับการศึกษาและฝึกฝนมาอย่างจริงจังและรอบด้าน เพื่อให้มีความเข้าใจอย่างลึกซึ้งเกี่ยวกับอาหารที่เหมาะสมสำหรับผู้ป่วยแต่ละโรค และบุคคลในแต่ละช่วงวัย ตั้งแต่วัยทารก เด็ก วัยรุ่น วัยผู้ใหญ่ จนถึงผู้สูงอายุ
บทบาทหลักของนักกำหนดอาหารในโรงพยาบาล คือการประเมินภาวะโภชนาการของผู้ป่วย คำนวณความต้องการพลังงานและสารอาหารที่เหมาะสม รวมถึงกำหนดปริมาณและชนิดของอาหารที่จำเป็นเพื่อส่งเสริมแผนการรักษาและฟื้นฟูสุขภาพของแพทย์ผู้รักษา ซึ่งถือเป็นกระบวนการ “ให้โภชนบำบัด”
ด้วยความรู้ความสามารถนี้ นักกำหนดอาหารจึงถือเป็นส่วนสำคัญของทีมสหสาขาวิชาชีพในโรงพยาบาล ร่วมกับแพทย์และบุคลากรทางการแพทย์อื่นๆ ในการดูแลรักษาผู้ป่วยอย่างองค์รวมและครบวงจร
เพื่อเป็นนักกำหนดอาหารวิชาชีพ ผู้สมัครต้องจบการศึกษาระดับปริญญาตรีขึ้นไปในสาขาวิชาเกี่ยวกับอาหารและโภชนาการโดยตรง อาทิ วิทยาศาสตร์บัณฑิต สาขาโภชนาการและการกำหนดอาหาร นอกจากนี้ยังต้องมีประสบการณ์การฝึกงานหรือการทำงานในโรงพยาบาลตามเกณฑ์ที่สมาคมนักกำหนดอาหารแห่งประเทศไทยกำหนดไว้ จากนั้นจึงสามารถสมัครสอบเพื่อขึ้นทะเบียนเป็นนักกำหนดอาหารวิชาชีพ (Certified Dietitian of Thailand-CDT) ได้
สิ่งสำคัญที่ทำให้นักกำหนดอาหารแตกต่างจากนักโภชนาการทั่วไป คือการมีความรู้ความเชี่ยวชาญเฉพาะในการให้คำแนะนำการบริโภคอาหารแก่ผู้ป่วยโดยตรงเพื่อให้เหมาะสมกับอาการและสภาวะของโรค ในขณะที่นักโภชนาการทั่วไปอาจมีบทบาทหลักในด้านการจัดบริการอาหารในโรงพยาบาล แต่อาจขาดความชำนาญในการให้คำแนะนำเฉพาะรายได้
นอกจากนี้ นักกำหนดอาหารยังมีบทบาทสำคัญต่อการดูแลสุขภาพของบุคคลทั่วไปในปัจจุบันมากขึ้น เนื่องจากพฤติกรรมการรับประทานอาหารที่เหมาะสมถือเป็นปัจจัยสำคัญในการป้องกันและลดความเสี่ยงในการเกิดโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง ดังนั้นแม้ไม่ใช่ผู้ป่วย บุคคลทั่วไปก็สามารถขอรับคำแนะนำจากนักกำหนดอาหารหรือนักโภชนาการได้ เพื่อวางแผนการรับประทานอาหารที่เหมาะสมกับตนเอง เพื่อความแข็งแรงและมีสุขภาพดี
โอกาสในการเปิดมุมมองใหม่กับ PartTimeTH จะพาคุณสำรวจอาชีพเสริมและแหล่งรายได้ที่หลายคนอาจมองข้ามแล้วพบกันในบทความถัดไป ติดตามประกาศรับสมัครงานเพิ่มเติมได้ที่ Facebook หางาน Part Time งานพิเศษ ทำที่บ้าน เสาร์ อาทิตย์